Adrenokortikotropni hormon-ACTH

Adrenokortikotropni hormon (ACTH) sintetizira se u prednjem režnju hipofize. Djeluje kao tropni hormon na koru nadbubrežnih žlijezda, gdje prvenstveno stimulira sintezu i sekreciju glukokortikoida te, manjim dijelom, na sintezu mineralokortikoida i androgena. Lučenje ACTH stimulirano je hipotalamičkim kortikotropin stimulirajućim hormonom (CRF, engl. „corticotropin releasing hormone“). Lučenje CRF-a je najjače ujutro pa su i koncentracije ACTH u krvi najviše između 7-8 sati. Nadalje, lučenje CRF-a i ACTH podložno je raznim stresnim faktorima. Stresom aktivirani CRF djeluje na brzo oslobađanje kortizola (antistresni hormon). Inhibitori lučenja CRF-a (npr. glukokortikoidi) djeluju tzv. mehanizmom povratne sprege, regulirajući tako i oslobađanje ACTH iz adenohipofize.
Određivanje koncentracije ACTH od posebne je važnosti u dijagnostici bolesti vezanih uz poremećenu sekreciju kortizola. Nadalje, testovi stimulacije ili supresije sekrecije ACTH korisni su u diferencijalnoj dijagnostici poremećaja osi hipotalamus-adenohipofiza-kora nadbubrežne žlijezde. Osnovne idikacije za određivanje koncentracije ACTH su:
• Primarna adrenalna insuficijencija uvijek je praćena visokom koncentracijom ACTH (Addisonova bolest)
• Sekundarna adrenalna insuficijencija (panhipopituitarizam, terapija kortikosteroidima) praćena je niskim koncentracijama ACTH
• Diferencijalna dijagnostika Cushingovog sindroma (hiperkorticizam); koncentracija ACTH je iznad referentnog intervala, što uzrokuje idiopatsku adrenalnu hiperplaziju ili Cushingovu bolest
• Sumnja na tumor hipofize ili tumor s ektopičnim lučenjem ACTH (paraneoplastični hiperkorticizam); očituje se u poremećenom dnevnom ritmu lučenja hormona
• Dijagnostika adenoma kore nadbubrežne žlijezde (uz povećano lučenje kortizola koncentracije ACTH su snižene)