Hronična limfatična leukemija (HLL) je „klonalna“ maligna bolest porekla B – limfocita, pri čemu se termin „klonalan“ koristi u smislu da bolest nastaje od „izvorišne“ nezrele ćelije porekla iz kostne srži ili zrele B ćelije koja je završila proces „sazrevanja“ u limfnom čvoru. Odnos ova dva „izvorišna“ tipa je 1 : 1.
UČESTALOST ove bolesti je 20 na 100 000 stanovnika starijih od 60. godina, dva puta češća u muškaraca.
ETIOLOŠKI faktor koji se naročito pominje u poslednje vreme su genetske nenormalnosti, posebno: delecija (deoba) hromozomskog kraka 13p14, trizomija (triplikacija) hromozoma 12, delecije hromozomskih krakova 17p13 i 11q22-23. Takođe značajan podatak je češća familijarna učestalost ovog oboljenja.
KLINIČKA PREZENTACIJA oboljenja varira od potpuno klinički „neme“ forme (bez tegoba i znakova bolesti), koja se slučajno otkriva na osnovu rutinske pretrage krvne slike sa leukocitarnom formulom, do slučajeva sa sporim ili brzim uvećanjem broja limfocita, sporim ili ubrzanim uvećanjem perifernih limfnih žlezda ili sa znacima uvećane slezine i jetre (sa bolom ispod rebarnih lukova), slučajeva sa prisutnim „B simptomima“ (povišena temperatura preko 38 C, noćna preznojavanja, gubitak na težini veći od 10% za zadnjih 6 meseci, svrab po koži sa ili bez kožnih promena), ili sa tzv. autoimunim pojavama (anemija ili trombocitopenija izazvane autoantitelima) ili smanjenjem ispod normalnog nivoa imunglobuluina u serumu, tegoba izazvanih poremećajem funkcije organa zbog uvećanih limfnih žlezda (pritisak na jednjak, dušnik, krvne sudove, nerve, creva, želudac…) ili kozmetskih poremećaja ( npr. uočljiva asimetrija vrata zbog jednostranog uvećanja limfnih žlezda).
DIJAGNOZA bolesti se postavlja imunofenotipskom analizom limfocita periferne krvi sa tipičnom pozitivnošću određenih CD markera ( 5, 23, 19, 20, 79 alfa, 43) i negativnošću drugih CD markera (10, cyclin D1). Bojenje na bcl 2 protein je najčešće pozitivno, ili biopsijom perifernog limfnog čvora sa istovetnim imunofenotipom, kao i sa tipičnom morfologijom ćelija (mali limfocit).
Klinički STADIJUMI BOLESTI se razvrstavaju po: RAI klasifikaciji
* stadijum 0 – limfocitoza preko 5 x 10 na 9. stepen po litru,
* stadijum I – stadijum 0 + uvećani limfni čvorovi,
* stadijum II – stadijumi 0 i I + uvećana slezina ili jetra,
* stadijum III – stadijumi 0, i i II + nivo serumskog hemoglobina ispod 100 gr/l,
* stadijum IV – stadijumi 0, I, II ili III + nivo triombocita u cirkulaciji ispod 100 x 10 na 9. stepen po litru),
Ili BINET klasifikaciji
* stadijum A – manje od 3 regiona zahvaćenih uvećim limfnim žlezdama a bez anemije i trombocitopenije,
* stadijum B – više od 3 regiona zahvaćenih uvećanim limfnim žlezdama bez anemije i trombocitopenije,
* stadijum C – serumski hemoglobin ispod 100 gr/l ili trombociti periferne krvi ispod 100 x 10 na 9. stepen po litru).
RIZIČNI FAKTORI sedele na „klasične“ : RAI ili BINET stadijumi bolesti (očekivano preživljavanje od 10 do 12 godina kod pacijenata u RAI 0 ili BINET A stadijumu, očekivano preživljananje oko 7 godina kod pacijenata u RAI I i BINET B stadijumima i očekivano preživljavanje od 1,5 do 4 godine u pacijenata u RAI III i IV i BINET C stadijumima), kratko vreme „udvostručavanja“ broja limfocita periferne krvi (ustanovljeno preko aktivnosti enzima timidin kinaze)i povišeni nivoi laktične dehidrogenaze i beta 2 mikroglobulina (svi pomenuti su faktori loše prognoze). Druga grupa faktora rizika koji se smatraju „inovativnim“ su : povišeno ispoljavanje markera CD 38 i povišeno ispoljavanje specifičnog markera ZAP 70, citogenetske studije koje pokazuju veći procenat ćelija sa delecijom kratkog kraka hromozoma 17 (l7p -), nemutiran gen za teške lance imunoglobilina (IgVH) (svi pomenuti su faktori loše prognoze).
TERAPIJSKI PRISTUP je određen prisustvom ili odsustvom simptoma pobrojanih u kliničkoj prezentaciji bolesti. U slučaju asimptomaskih formi i formi bez drugih znakova bolesti specifično lečenje nije potrebno, već periodične kontrole.
U slučaju postojanja simptoma i znakova bolesti primenjuje se hemioterapijsko lečenje, ređe radioterapija tehnikom „zahvaćenih polja“ (kod pomenutih kompresivnih tegoba).
Ranije najčešće korišćena monohemioterapija sa tzv. alkilirajućim citostaticima (Hlorambucil i Ciklofosfamid) u novije vreme se ograničava na grupu pacijenata starijih od 70. godina i grupu pacijenata koji imaju ispoljene „pridružene bolesti“ (npr. hronične kaordiomiopatije, dijabetes), dok se za mlađe pacijente ili starije pacijente ali bez „pridruženih bolesti“ u novije vreme koriste novi lekovi, kao što je Fludarabin, sa većom stopom kompletnih kliničkih odgovora (potpunim povlačenjem simptoma i znakova bolesti) od oko15%, i dužim vremenom do progresije bolesti (periodom od uvođenja u klinički odgovor na terapiju pa do ponovne pojave simptoma i znakova bolesti), od oko 18 do 24 meseca.
Najbolji rezultati se postižu kombinovanjem lekova, kao što je kombinacija Fludarabin – Ciklofosfamid uz anti CD 20 monoklonsko antitelo (Rituksimab), tzv. FCR protokol lečenja, sa visokim procentom kliničkom odgovora (ukupni odgovor 95%, kompletan klinički odgovor 72%).
Novo monklonsko antitelo, anti CD 52 (Alemtuzumab) se koristi kao terapija druge ili treće „linije“ ili kao „konsolidacija“ (održavanje postignutog efekta terapije predhodnom primenom drugih lekova).
