Postoji preko 130 tipova (po nekim autorima čak i oko 200) HPV, koji mogu uzrokovati infekcije genitalnog sistema kod ljudi i žena. Humani papiloma virusi su grupa DNK virusa i svi su vrlo infektivni (zarazni). To su jedini virusi koji u organizmu ljudi i životinja mogu dovesti do nekontrolisane proliferacije tkiva, tj. do tumorskog rasta, usled DNK mutacija. Većina infekcija ovim virusom nije opasna po život (ili bar to do danas nije poznato). Humani papiloma virusi stvaraju epitelne tumore kože i sluznica. Veoma su uporni i otporni na razne lekove.
Manifestacije infekcije humanim papiloma virusima mogu se klasifikovati kao: latentne (bez simptoma), subkliničke (slabo izražene) ili kliničke (vidljive), a mogu biti različitih lokalizacija i izgleda.
Neki od tipova ovog virusa uzrokuju rak grlića materice, ali i anusa, vagine i spoljašnjih polnih organa žene (vulva). Isti virusi, mada ređe, mogu da budu odgovorni i za kancer penisa, a kod osoba koje upražnjavaju genitalno-oralni seks i za rak usne šupljine i glasnih žica. Maligna transformacija je uglavnom primećena kod osoba sa genitalnim bradavicama, kada se one ponavljaju, kao i kod pacijenata sa poremećajem imuniteta.
Svetska zdravstvena organizacija saopštila je da ljudski papiloma virus drugi vodeći uzrok smrtnosti od raka kod žena. U našoj zemlji godišnje od karcinoma grlića materice oboljeva 25-30 od 100.000 žena, odnosno svakog dana oboli 4 žene, a 1 umre od ove opake bolesti. Dokazano je da je u 99,8% slučajeva oboljenje uzrokovano humanim papilloma virusom, a ova infekcija se smatra najraširenijom u svetu. Za sada pravog leka nema, a jedini način za njeno suzbijanje je prevencija, odnosno njeno blagovremeno otkrivanje redovnim pregledima.
Tipovi HPV su podeljeni na: nisko rizične, visoko rizične i neklasifikovane.
Tipovi hpv 6 i 11 se obično nazivaju nisko rizičnim zato što infekcije koje oni izazivaju imaju mali onkogeni potencijal, i obično rezultiraju nastankom kondiloma i niskorizičnih predkancerogenih ranica.
Tipovi 16 i 18 se nazivaju visokorizičnim tipovirna HPV zato što su odgovorni za većinu ozbiljnih intraepitelnih ranica koje mogu da napreduju do karcinoma, posebno kože i/ili sluznice u anogenitalnoj regiji. Sama HPV infekcija uzrokuje maligne transformacije inficiranog tkiva u sadejstvu sa kofaktorima, kao što je upotreba duvana, ultraljubičasto zračenje, trudnoća, slab imunitet i dr onkogeni.
Istorijat:
Do 19. veka, verovalo se da su genitalne bradavice oblik koji upućuje na sifilis ili pak gonoreja. Virusna etiologija bradavica je utvrđena 1907. godine, inokulacijom filtrata bradavica u kožu čime je izazvan papilom na mestu ubrizgavanja. Danas se one smatraju benignim proliferacijama na anogenitalnoj koži i sluzokoži, koje su rezultat infekcije. Porodica HPV ima najmanje 83 dokumentovana genotipa (to su tipovi sa poznatim DNK kodom i na njih je moguće odraditi testiranje; ukoliko je infekcija uzrokovana nekim od tipova sa nepoznatim DNK kodom rezultat na HPV test će biti negativan, a da je pacijent u stvarii inficiran i čak ima i jasne znake infekcije).
Učestalost:
Broj pacijenata sa HPV oboljenjem je značajno povećan tokom proteklih 20 godina, zbog povećanje pažnje koja se pridaje različitim manifestacijama HPV oboljenja i usled šireg HPV DNK testiranja, ali i većih seksualnih sloboda i češćeg menjanja seksualnih partnera (veća mogućnost prokuživanja). Pacijenti koji primaju imunorepresivne lekove i oni sa oslabljenim imunitetom, kao i pacijenti zarazeni HIV virusom su skloniji HPV infekcijama i moraju se testirati.
U SAD se godišnje detektuje 2,5 miliona žena sa citološkom dijagnozom pretećeg ranog stepena raka grlića materice. Posledice raka grlića materice su dramatično smanjene tokom poslednjeg veka zbog primene Papanicolau testa (PAP test), koja je počela 30-tih godina prošlog veka. Međutim, od 1990. – 2001. godine procenjuje se da je godišnji broj novih invazivnih rakova grlića materice ostao relativno konstantan tj. između 13.500 i 12.900, bez obzira ne citološko testiranje, što znači da ovakva prevencija malignih oboljenja grlića nema tendenciju pada.
Širom sveta, HPV dominira kao uzročnik raka grlića materice u 95-99, 7% slučajeva, a kod analnog raka u 88%. Kod mnogih nacija u razvoju, rak grlića materice je vodeći uzrok smrtnosti kod žena, a u svetu je drugi po redu uzrok smrti u ženskoj populaciji. Stopa smrtnosti od raka grlica materice je veca kod crnkinja u odnosu 6: 1 prema belim ženama.
Virusna HPV infekcija je zastupljenija kod žena sa 22-35% , dok je kod muškaraca zastupljen sa 23% u zavisnosti od seksualne prakse proučavanih muškaraca, iako novija ispitivanja pokazuju da je čak 8-64% muškaraca koji nemaju nikakve simptome pozitivno na HPV DNK test (Rice – J Med Virol 2000 abstract / PubMed), kao i da se HPV virus može aktivno transkripcijom inkorporirati u spermije.
Postoji direktna veza izmedu anogenitalne HPV infekcije i obima seksualne aktivnosti, kao sto je doba prvog odnosa i broj seksualnih partnera u životu. Što se tiče starosti, HPV infekcije su najzastupljenije kod devojaka i momaka u doba studiranja. Osobe koje su imale HPV infekciju ovog tipa imaju veći rizik oboljevanja od karcinoma anusa.
Analni karcinom se uglavnom povezuje sa homoseksualnošću, odnosno sa praksom receptivnog analnog odnosa. Relativan rizik je 33%.
Međutim, ukupno gledano, bolest dominira kod žena, i odnos izmedu žena i muškaraca iznosi 1,5:1.
Cervikalno citološko testiranje uz pomoć PAP testa je standardni proces ispitivanja maligniteta grlića materice.
Papanicolau test bi trebalo obavljati jednom u 6 meseci, najkasnije 3 godine po otpočinjanju seksualne aktivnosti, ili kada žena napuni 21 godinu (preporuka ACOG). Kada je rezultat PAP testa uredan 3 godine zaredom, bris se može raditi nešto ređe, ukoliko pacijent nosi nizak rizik za razvoj cervikalne displazije. Bris bi trebalo da sadrži uzorke ćelija iz egzocerviksa (površine grlića materice), zone transformacije (prelazne zone između cilindričnog epitela cervikalnog kanala i pločastoslojevitog epitela površine grlića materice) i endocervikalnog kanala (samog kanala grlića).
Savršen period za test je kada pacijent nema menstruaciju, pa citološki uzorak nije apsorbovao krv. Ukoliko pacijent ima cerviko-vaginalnu infekciju sa naglašenim vaginalnim sekretom, onda bi test trebalo ponoviti kada se infekcija sanira.
Ovaj test se može modifikovati kako bi odgovarao uzorku tkiva vagine, vulve ili perianalne oblasti, i na kojima se sumnja da postoji intraepitelna neoplazija. Iako to nije uobičajena rutina, trebalo bi uraditi i analni PAP test kod muškaraca kod kojih postoji veliki rizik tj. koji učestvuju u receptivnom analnom odnosu (ali i kod žena koje ih praktikuju). Papanicolau bris koji se zasniva na tečnosti (th1nprep i surepath su dve metode koje su trenutno odobrene od strane američke uprave za lekove) poboljšava dijagnostičku osetljivost ispitivanja cervikalne citologije. Oni takode imaju prednost i što omogućavaju istovremeno ispitivanje i na HPV.
