To je reverzibilna opstrukcija donjih disajnih puteva. U osnovi je hiperiritabilnost ili hiperreaktivnosti tj. o jačoj reakciji donjih disajnih puteva na nespecifične stimulanse u odnosu na zdrave osobe. Etiologija astme je multifaktorijalna.
Počinje najčešće u ranom djetinjstvu, često počinje i u doba dojenčeta. Predispozicija, za nastajanje astme nasljeđuje se preko većeg broja gena. Sklonost astmi se objašnjava kao prisustvo gena koji omogućuju pojačano stvaranje antitijela IgE. Tačan mehanizam nastajanja opstrukcije bronha u astmi nije potpuno jasan.
Patofiziološki proces: suženje zračnih puteva je posljedica.
* edema sluznice
* sekrecije gustog mukoidnog sekreta i
* bronhokonstrikcije
A sve to je posljedica imunološkog odgovora, odnosno senzibilizacije, ali i neimunoloških faktora (hladan zrak, suviše vlažan zrak, zagađen zrak, dim od pušenja, emocionalni poremećaj, napor). Najčešći alergeni koji dovode do astme izazvane imunološkim reakcijama su inhalacioni alergeni poredani po broju učestalost: 1. kućna prašina tj. dermatofagoideus, 2. poleni, 3. plijesni, 4. epitel životinja, 5. perje, 6. insekti, 7. industrijske hemikalije.
U toku reakcije antigena sa IgE antitijelima koja se odigrava na površini epitela bronha iz površinskih mast ćelija oslobađaju se medijatori koji oštećuju sluzokožu bronha i tako omogućuju prodor više alergena na sluzokožu gdje ponovo dolaze u dodir sa mast ćelijama. Oslobođeni medijatori (histamin, proteaze, heparin, eozinofilni hemotaktičkifaktor anafilaksije (ECF-A), neutrofilni hemotaktički faktor, leukotrijeni C4 D4 E4, prostaglandin D2, faktor aktivacije trombocita (PAF) izazivaju spazam glatkih mišića bronha, hipersekreciju mukoznih žlijezda i edem sluzokože bronha.
Prvom napadu astme često prethodi infekcija. Djeca astmatičari imaju povećanu sklonost prema infekcijama i to naročito prema virusima. Bakterijske infekcije komplikuju astmatični napad izazvan alergenima, a dugotrajni bakterijski fokusi u sinusima, tonzilama, adenoidima dovode do hiperreaktivnosti bronhalnog stabla.
Napadi astme često počinju i najteži su noću, a napadu kod alergijske astme mogu da prethode uvijek isti prodromalni znaci: kihanje, curenje iz nosa, uznemirenost, glavobolja, digestivni poremećaji, svrbež kože. Klinička slika: karakteristični su ponovljeni napadi
* opstrukcije disajnih puteva, otežano disanje,
* čujno disanje u ekspiriju sa “sviranjem”, “zviždanjem” i “škripanjem” u grudnom košu.
* kašalj
U kliničkoj slici dakle dominira wheezing u ekspiriju, i dispnea.
Dijete je blijedo, rjeđe cijanotično.
Pregledom se utvrdi: grudni koš je u inspiratornom položaju, postoji uvlačenje juguluma, interkostalnih prostora.
Perkusijom se dobije hipersonoran plućni zvuk. Auskultatorno otežan, produžen i piskav ekspirij.
Status asthmaticus je najteži oblik astme koji može imati i smrtni ishod. To je teška i proširena opstrukcija bronha koja traje duže (nekoliko sati, cijeli dan ili duže) i ne reagira na bronhodilatatore u dovoljnim dozama. U status astmatikusu obično brzo nastaje hipoksemija sa hiperkapnijom.
Prema broju napada astma se može podijeliti na tri grupe:
1. Blaga astma: broj napada do 5 godišnje
2. Umjerena srednje teška: broj napada 5 – 10 napada godišnje
3. Teška astma: više od 10 napada u toku godine.
Dijagnoza astme
Na osnovu anamneze, uz veliki broj raznovrsnih pitanja (napadi, učestalost pojave napada u sezoni, u toku cijele godine, doba dana ili noći, opis sobe, stana, domaće životinje, zamaranje, alergijske bolesti-u obitelji).
Fizikalni pregled ovisi o tome da li je dijete u napadu ili ne. Nalaz na plućima može biti normalan u fazi mirovanja bolesti. U fazi napada najčešći su hiperinflacija i wheezing. Važno je obratiti pažnju na infekciju gornjih disajnih puteva, konfiguraciju grudnog koša, maljičaste prste, broj respiracija (polipnea).
Obratiti pažnju na razvoj komplikacija (pneumonija, pleuralni izljev, pneumotoraks).
Kožne probe: one su metoda izbora dijagnosticiranja alergijskih oboljenja. Kada postoji specifično antitijelo nakon nanošenja alergena, degranulacijom mastocita kože razvija se lokalna reakcija (edem, urtika, hiperemija). Kožne probe se izvode na volarnoj strani podlaktice, skarifikacijom, prik ubodom i intradermalnim putem. Nalaz se čita za 15 do 20 minuta a mjere se dva najveća promjera.
U cilju postavljanja diferenicjalne dijagnoze potrebno je uraditi α1-antitripsin, hloride u znoju, (cistična fibroza), siderociti u želučanom soku (hemosideroza). Isključiti specifični proces, strano tijelo u bronhu, srčane mane.
Krvna slika: eozinofilija od 5 do 15% je znak alergijskih manifestacija ali je prisutna i kod parazitoza, malignoma, ciroze jetre.
Određivanje ukupnih IgE (RIST i PRIST): signifikantni su povišeni kod alergije ali normalan nalaz je ne isključuje. Određivanje specifičnih IgE se vrši radio-alergosorbent testom (RAST) ili enzimatskim testovima (ELISA).
Ispitivanje plućne funkcije – Kod djece su najčešća slijedeća ispitivanja plućnih funkcija:
* vitalni kapacitet,
* maksimalna ekspiratorna brzina protoka vazduha (MEFR),forsirani ekspiratornivolumen u sekundi (FEV 1),
* protok vazduha u srednjoj polovini forsiranog ekspirijuma (MMEF),
* forsirani vitalni kapacitet (FVC).
Rendgen u astmatičnom napadu: hiperinflacija, pojačana bronhopulmonalna šara, povećan retrosternalni prostor, horizontalno postavljena rebra, spuštene dijafragme, sužena medijastinalna sjena.
Terapija:
Cilj terapije je razrješenje bronhoopstrukcije i liječenje astmatičnog djeteta kao hroničnog bolesnika.
Liječenje napada:
postaviti dijete u položaj pogodan za disanje, obezbijediti dovoljan unos tečnosti,
medikamenti sa bronhodilatatornim djelovanjem,
olakšati izbacivanje sekreta,
spriječiti bakterijsku infekciju.
Beta adrenergički stimulansi (simpatomimetici) se mogu primjenjivati kod djece parenteralnim, oralnim putem i u vidu aerosola. Najpoznatiji su: adrenalin, orciprenalin (alupent), salbutamol (ventolin), heksoprenalin (ipradol), terbutalin (brikanil), fenoterol (berotek).
Teofilin i njegovi derivati se široko koriste u liječenju dječije astme. Intravenski aminofilin (metilksantin) se daje u dozi od 5-7 mg/kg Tt (bolus doza), a u cilju održavanja terapijskog efekta nastavlja se nakon bolusa u infuziji 0,7 mg do 1,3 mg/kg TT u trajanju 6-8 sati uz praćenje nivoa teofilina u krvi.
Kortikosteroidi se primjenjuju parenteralno u liječenju astmatske krize: Prednizon ili pednizolon u dozi od 1 mg/kg TT u bolus dozi ili kontinuirana infuzija. Deksametazon 0,3 mg/kg Tt / 24h u bolusu ili u kontinuiranoj infuziji. Parenteralna primjena kortikosteroida treba da traje kratko, ne duže od 24-48 sati.
Sekretolitici se daju u simptomatskoj terapiji, ali treba dati prednost rehidraciji,
oralnoj ili intravenoznoj.
Terapija koja sprečava akutne astmatične napade
1. Hromoglikat (Intal) kapsule ili sprav koje se inhaliraju putem spinhalera. Uzimaju se svakih 6 sati.
2. Ketotifen (Zaditen, Dihalar) se daje u obliku tableta, kapsula ili sirupa. Dozira se dva puta na dan.
3. Specifična hiposenzibilizacija: apliciranje rastućih doza ekstrakata alergena (najbolji rezultati su sa kućnom prašinom, dermatofagoideus, poleni trava i stabala).
Jedna od najčešćih profilaktičkih mjera koja se provodi za astmatičnu djecu je klimatsko liječenje tj. privremeni boravak djetata koje živi u gradu sa jakim aerozagađenjem u klimatski povoljnom mjestu sa malim aerozagađenjem.
Fizikalna terapija je korisna. Ona uključuje relaksaciju, vježbe disanja, vježbe za ispravljanje deformacija grudnog koša i kičme, podizanje opće fizičke kondicije djeteta. U fizikalnu terapiju je uključena terapija tzv. položajne drenaže za izbacivanje sekreta u slučaju obilnije bronhijalne sekrecije.
